زنیان یکی از مؤثرترین و ارزشمندترین گیاهان دارویی است که به دلیل خواص بی‌نظیر خود در تمام جهان شهرت دارد. این گیاه در نواحی و مناطق شرقی هندوستان، ایران و مصر، به‌صورت خودرو رشد می‌کند و در دنیا بانام‌هایی همچون “کمون حبشی”، “انیسون بری”، “Ammi” و در زبان فرانسوی بانام ” SisonAmmi یا Ajowan” شناخته می‌شود.
زنیان درواقع میوه ایست که از گیاهی زیبا به‌دست می‌آید. این گیاه به‌صورت علفی یا بوته‌ای رشد کرده و دارای برگ‌هایی نازک و ظریف است. گل‌های این گیاه، گل‌هایی کوچک و زیبا و به رنگ سفید می‌باشند؛ و درنهایت میوه‌ی آن‌که میوه‌ای کوچک و بیضی‌شکل است. این میوه به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای بوده و عطر و بویی تقریباً شبیه به آویشن دارد. میوه زنیان سرشار از املاح، مواد مغذی و خواص درمانی ارزشمندی است که سبب شده تا این میوه به یکی از بهترین و مؤثرترین داروهای گیاهی مورداستفاده در طب سنتی جوامع مختلف قرار گیرد.
زنیان در طب سنتی
همان‌طور که بدان اشاره شد، زنیان دارای خواص و فواید متعددی است که سبب شده تا این میوه در حوضه‌های مختلفی کاربرد داشته باشد. به‌عنوان‌مثال در صنایع آشپزی از زنیان به‌عنوان نگه‌دارنده مواد غذایی و همچنین برای تهیه پودر کاری، درست کردن ترشیجات، شیرینی و بیسکوییت و سایر خوراکی‌ها استفاده می‌شود. علاوه بر این در صنایع بهداشتی، در حوضه‌های عطرسازی، صابون‌سازی، ساخت انواع محصولات بهداشتی نظیر خمیردندان، دهان‌شویه، دئودورانت، لوسیون و.. از این گیاه استفاده می‌شود.
اما در کنار تمامی این مصارف، زنیان دارای خواص و ویژگی‌های مفیدی است که می‌تواند در درمان بسیاری از ضعف‌ها و بیماری‌های انسان تأثیرگذار باشد؛ ازاین‌رو، طبیبان طب سنتی همواره سعی بر این داشته‌اند تا با بهره‌گیری از خواص دارویی این گیاه، به درمان بسیاری از مشکلات آدمی نظیر دردهای مفصلی و آرتروز و همچنین بهبود امراضی همچون نقرس، سیاتیک و کرامپ و.. بپردازند.
یکی از بهترین راه‌های استفاده از زنیان، مصرف عرق و عصاره آن است. عرق زنیان، از تقطیر آب و میوه زنیان به‌دست‌آمده که به دلیل حرارت دهی روند عصاره گیری، تمام خواص و املاح گیاه را کاملاً به خود جذب کرده و به‌عنوان عصاره طبیعی آن برای اهداف درمانی مصرف می‌شود.
ارزش غذایی و خواص عرق زنیان
زنیان از مفیدترین گیاهان دارویی و سرشار از املاح و مواد مغذی و معدنی نظیر فسفر، آهن، کلسیم، تیامین، پروتئین، ریبوفلاوین، نیاسین، فیبر، انواع ویتامین‌های A، B، D و E و.. می‌باشند که هریک از آنها سهم بسزایی را در حفظ سلامت عمومی انسان و همچنین بهبود عملکرد ارگان‌های اصلی بدن وی، ایفا می‌کنند. ارزش غذایی هر ۱۰۰ گرم از این گیاه دارویی را می‌توان به شرح زیر عنوان کرد:
- چربی: ۲۵ گرم
- کالری: ۳۰۵
- چربی اشباع‌شده: ۴ گرم
- چربی اشباع‌نشده: ۱۵ گرم
- سدیم: ۱۰ گرم
- کربوهیدرات: ۴۳ گرم
- فیبر: ۳۹ گرم
- پروتئین: ۱۶ گرم
فواید و خواص دارویی عرق زنیان
طبیعت عرق زنیان گرم و خشک بوده و دارای خواص متعددی ازجمله خواص تسکین‌دهنده و ضد درد، ضد اسپاسم، ضدالتهاب، ضد نفخ و بادشکن، ضد تهوع، ضد اسهال، ضد تشنج، ضدعفونی‌کننده قوی، ضد قارچ و انگل، رفع کننده رطوبت بدن،، مؤثر در ترک اعتیاد، تقویت قوای جنسی و.. می‌باشد.
به‌طور کلی برای تشریح خواص درمانی زنیان برای سلامت عمومی و بهبود عملکرد ارگان‌های حیاتی بدن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بهبود مشکلات گوارشی و معده
زنیان می‌تواند بسیاری از مشکلات گوارشی را مانند سوءهاضمه، بی‌اشتهایی، حالت تهوع، دل‌درد و دل‌پیچه، قولنج معده، نفخ و اسهال را درمان کرده و همچنین با افزایش ترشحات روده موجب رفع یبوست و سهولت در عمل دفع شود. به‌طور کلی زنیان معده را پاک‌سازی و ضدعفونی کرده و با بهبود و افزایش ترشح آنزیم‌های گوارشی به درمان ضعف‌ها و عملکرد بهتر سیستم گوارش بدن انسان کمک می‌کند.
حفظ سلامت و پاک‌سازی کلیه و کبد
مصرف صحیح و به‌اندازه‌ی عرق زنیان می‌تواند از رسوب املاح مضر و کلسیم مازاد که سبب ایجاد سنگ کلیه می‌شود جلوگیری کرده و با پاک‌سازی این دستگاه، عملکرد آن را بهبود بخشیده و از بروز اختلالات کلیوی و سایر آسیب‌های بافت کلیه و مجرای ادراری جلوگیری کند.
از دیگر خواص عرق زنیان می‌توان به تأثیرگذاری مثبت او در پاک‌سازی و بهبود عملکرد کبد اشاره کرد. این عرق به‌واسطه خواص خود، کبد را ضدعفونی کرده و عمل تصفیه آن را بهبود می‌بخشد.
سلامت قلب و کنترل کلسترول خون، دیابت و فشارخون بالا
زنیان سرشار از فیبر و همچنین چربی‌های غیراشباع است که می‌توانند کلسترول بد خون را کاهش داده و از بروز بیماری‌های قلبی و عروقی جلوگیری کند.
از دیگر خواص زنیان می‌توان به خواص کنترل‌کننده فشارخون بالا و تأثیر آن در کنترل دیابت علی‌الخصوص در درمان دفع مکرر ادرار اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: بهترین گیاهان دارویی پایین آورنده قند خون
مؤثر در سلامت پوست و مو
عرق زنیان سرشار از خواص ضدالتهابی، ضد باکتریایی و خواص آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند در درمان انواع بیماری‌های پوستی نظیر اگزما و همچنین در تسکین و بهبود عوارضی همچون خارش، التهاب، قرمزی و.. مؤثر واقع شود. علاوه بر این، خواص آنتی باکتریایی این عصاره گیاهی، موجب رفع تمام جوش‌ها و آکنه‌های صورت شده و با حفظ شادابی و جلوگیری از بروز چین‌وچروک، موجب جوان‌سازی و لطافت پوست می‌شود.
لازم به ذکر است که زنیان به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی خود، به‌عنوان یک داروی طبیعی فوق‌العاده برای جلوگیری از سفید شدن موها شناخته‌شده است..
مؤثر در لاغری و کاهش وزن
بهره‌گیری از عرق زنیان در رژیم غذایی، تأثیر فوق‌العاده‌ای در بهبود عملکرد دستگاه گوارش و درنهایت تسریع روند کاهش وزن انسان خواهد داشت. عرق زنیان یکی از بهترین داروهای گیاهی تقویت‌کننده معده است که با بهبود قدرت هاضمه، هضم غذاها را تسریع کرده و از تجمع چربی‌های مازاد در بدن جلوگیری می‌کند. علاوه بر هاضمه بهتر، زنیان با توانایی مسهل بودن خود، عمل دفع را سرعت بخشیده و از جذب بیش‌ازحد چربی و بروز چاقی پیشگیری کرده و موجب تثبیت وزن انسان خواهد شد.
درمان مشکلات تنفسی و آسم
مصرف عرق زنیان عملکرد دستگاه تنفسی را تقویت کرده و در درمان مشکلات تنفسی نظیر برونشیت و آسم مؤثر است.
تسکین سردردهای میگرنی
زنیان به‌واسطه خواص تسکین‌دهنده خود، در درمان و کاهش سردردهای عصبی و میگرنی مؤثر واقع‌شده است.
بهبود عوارض سرماخوردگی
یکی از شایع‌ترین عوارض سرماخوردگی، سرفه است. نتایج تحقیقات پزشکی حاکی از آن است که تأثیرگذاری زنیان در درمان سرفه از تأثیرگذاری داروی کدئین، بیشتر است. مصرف این گیاه دارویی می‌تواند عوارضی همچون سردرد و سرفه‌های خشک را درمان کرده و به پاک‌سازی و رفع گرفتگی بینی کمک کند.
عرق زنیان را می توانید از فروشگاه اینترنتی شفاءهربال به صورت آنلاین خریداری کنید.
موارد احتیاط و منع مصرف عرق زنیان
از لازمه‌های مصرف عرقیات گیاهی، پیروی از دستور و نحوه‌ی مصرف توصیه‌شده دارو توسط پزشک متخصص است؛ چراکه استفاده خودسرانه و کنترل نشده تمامی داروهای گیاهی، می‌تواند اثر مطلوب را نداشته و حتی موجب بروز عوارض مختلفی شود. توجه کنید که مصرف خودسرانه این عرق مخصوصاً برای افراد گرم‌مزاج و کسانی که دچار اختلالات تیروئید هستند، توصیه نمی‌شود.
ازجمله عوارضی که در خصوص مصرف بی‌رویه عرق زنیان عنوان‌شده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد
- بروز حالت تهوع و استفراغ
- آلرژی و حساسیت همچون خارش و سوزش پوست
- ایجاد زخم دهان و لثه
- سوزش معده و سر دل
- بروز مشکلات روده
- تحریک مشکلات کبدی
- رقیق شدن و روان شدن خون
- تداخل دارویی
به‌طور کلی عرق زنیان تداخل دارویی شدیدی را ایجاد نمی‌کند، اما اگر از داروهای خاصی همچون موارد زیر را استفاده می‌کنید، بهتر است از طریق امکان ویزیت طب سنتی با پزشک و متخصص طب سنتی مشورت کرده و یا از پزشک خود پرس‌وجو کنید.
داروهای مذکور:
- مسکن‌های قوی
- انواع آنتی‌بیوتیک
- داروهای آرامش‌بخش و خواب‌آور
- داروهای کاهش‌دهنده اسید معده
- داروهای کاهش‌دهنده فشارخون
- داروهای کاهش‌دهنده قند خون و دیابت
- داروهای ضدالتهاب و درمانی رماتیسم
سوالات متداول
بله. زنیان به دلیل خواص ضدباکتریایی خود، می‌تواند مشکلات پوستی اعم از التهاب، سوزش، خارش، قارچ گرفتگی و.. را کاملاً درمان کند.
بله. درواقع مصرف زنیان روند هضم غذاها را بهبود داده و با تسریع روند دفع از تجمع سلول‌ها چربی و چاقی در افراد جلوگیری می‌کند.
طبق توصیه متخصصین بهتر است از مصرف عرق زنیان در دوران بارداری خودداری کنید. همچنین مصرف زنیان در دوران شیردهی می‌تواند اثرات سوءی به جاگذاشته و موجب کاهش و حتی قطع شیر مادر شود.